Το «CSI» της Πυροσβεστικής

"ΔΙΑΒΑΖΟΥΝ" ΤΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ
Λίγα λεπτά είχαν συμπληρωθεί από την πρώτη ειδοποίηση για την πρόσφατη πυρκαγιά στον Καρέα, όταν το συνεργείο της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού έλαβε εντολή να μεταβεί στο σημείο.
Είχαν ήδη κυκλοφορήσει μαρτυρίες κατοίκων για «εκρήξεις», ενώ η πυρκαγιά σάρωνε τις πλαγιές του Υμηττού καίγοντας συθέμελα ό,τι έβρισκε στο πέρασμά της. Οσο δυνάμεις της Πυροσβεστικής προσπαθούσαν να περιορίσουν τις φλόγες, οι ανακριτές έπρεπε να βρουν το σημείο έναρξης για να φτάσουν στους υπαίτιους. Ο χρόνος κυλούσε αντίστροφα.
Πρώτο μέλημα ήταν να διαχωρίσουν τη φήμη από τα πραγματικά περιστατικά. Εμπειρος αξιωματικός της Πυροσβεστικής με γνώση της υπόθεσης, που μίλησε στην «Κ» με τον όρο της ανωνυμίας, λέει ότι στις πλαγιές βρέθηκαν και καμένα σκουπίδια. «Τα περιαστικά δάση έχουν μετατραπεί σε σκουπιδότοπους», τονίζει. «Εάν εκδηλωθεί δασική πυρκαγιά, μπαταρίες ή μεταλλικά μπουκάλια που θα βρεθούν στον δρόμο της μπορεί να σκάσουν και αυτό να ακουστεί σαν έκρηξη». Το έργο των ανακριτών δυσκολεύτηκε και από το είδος της πυρκαγιάς. Λόγω του φαινομένου της κηλίδωσης, της μεταφοράς καύσιμης ύλης από τον άνεμο σε μακρινές αποστάσεις, δημιουργούνταν νέες εστίες μπροστά από το κύριο μέτωπο περιπλέκοντας τα σημάδια που έπρεπε να «διαβάσουν» οι ανακριτές γύρω τους.

Τα 18 μέλη της ΔΑΕΕ έχουν ως βάση την Αττική, αλλά προσεγγίζουν μεγάλες φωτιές σε όλη την Ελλάδα με πολιτική περιβολή ψάχνοντας για απαντήσεις στα μετόπισθεν. «Γίνεσαι μαύρος για να κάνεις αυτή τη δουλειά, μέσα στα αποκαΐδια», λέει στην «Κ» ο Γαβριήλ Ξανθόπουλος, δασολόγος και ερευνητής στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων.
Αυτός εισηγήθηκε για πρώτη φορά το 1995, ως σύμβουλος τότε του γενικού γραμματέα Δασών, την εκπαίδευση 25 Ελλήνων συναδέλφων του στην εγκληματολογική έρευνα από Αμερικανούς ειδικούς. Το 1998, με τη μεταβίβαση της αρμοδιότητας των δασικών πυρκαγιών από τη Δασική Υπηρεσία στην Πυροσβεστική, συνεχίστηκαν τα εκπαιδευτικά σεμινάρια. «Εφαρμόζουμε όσα αυτοί μας έμαθαν», λέει αξιωματικός της ΔΑΕΕ.

Πρώτα η εστία

Οι ανακριτές της Πυροσβεστικής βασίζονται σε 14 δείκτες καύσης. Συνδυάζοντάς τους δημιουργούν έναν νοητό χάρτη που τους οδηγεί στο σημείο έναρξης της πυρκαγιάς. «Είναι τέχνη να βρεις την εστία», λέει στην «Κ» ο Ανδριανός Γκουρμπάτσης, αντιστράτηγος - υπαρχηγός Πυροσβεστικού Σώματος ε.α. και πρώτος διευθυντής της ΔΑΕΕ. «Παρατηρείς πώς έχει καεί η βλάστηση, σε ποια πλευρά των κορμών δέντρων έχει μαζευτεί γκρίζα στάχτη, σε ποια μεριά των συρμάτων της ΔΕΗ κάθισε κάπνα και καταλαβαίνεις πώς κινήθηκε η φωτιά».

Οπως γράφει ο ίδιος στο βιβλίο του «Εγκλήματα Εμπρησμού: Η Εγκληματολογική Ερευνα», η κατεύθυνση της φωτιάς μπορεί να αποδειχθεί και από την απανθράκωση άλλων αντικειμένων. Μια από αυτές τις παραμέτρους ονομάζεται «δείκτης τύπου αλιγάτορα», καθώς μερικές φορές η απανθράκωση έχει μορφή φολίδωσης και θυμίζει το δέρμα του κροκόδειλου. Παρατηρείται σε ξύλινους στύλους, κολόνες της ΔΕΗ και του ΟΤΕ και κορμούς δέντρων. Οι ανακριτές λαμβάνουν υπόψη τους και τον «δείκτη παγώματος». Η θερμότητα που εκλύεται από τη φωτιά ξηραίνει τα μικρά κλαδιά και φύλλα των δέντρων και ο άνεμος που διέρχεται τα παγώνει δείχνοντας στον έμπειρο παρατηρητή την κατεύθυνση της πυρκαγιάς.

Τα πειστήρια

Αφού εντοπιστεί με ακρίβεια η εστία, ακολουθούν φωτογράφιση και άλλες αναλύσεις. Κάθε πειστήριο συλλέγεται με διαφορετικά ζευγάρια γάντια. Οπως λέει ο κ. Γκουρμπάτσης, μπορεί να σταλούν δείγματα χώματος στο Γενικό Χημείο του Κράτους για να διαπιστωθεί εάν έχουν εμποτιστεί με εύφλεκτο υγρό ή να σαρωθεί η περιοχή με μαγνήτες. Αυτή η μέθοδος απέφερε καρπούς πριν από χρόνια όταν βρέθηκαν από τους ανακριτές τα βεγγαλικά τούρτας γενεθλίων (συρματάκια) που χρησιμοποιούσε εμπρηστής.

Η πρόσφατη πυρκαγιά στον Καρέα πάντως φαίνεται πως ξεκίνησε από την αμέλεια δύο μελισσοκόμων. «Ανάλογα με τα δεδομένα οδηγούμαστε στον δράστη», λέει ο κ. Γκουρμπάτσης και θυμάται ένα περιστατικό που είχε χειριστεί πριν από μία δεκαετία στον Κότρωνα Μάνης. «Σε ένα μήνα είχαν μπει δεκάδες φωτιές. Οταν είδαμε ότι ως εμπρηστικό μέσο χρησιμοποιούνταν αποξηραμένη κοπριά αγελάδας, καταλήξαμε στον δράστη: έναν κτηνοτρόφο ο οποίος έφτανε σε κάθε φωτιά από τους πρώτους, με μια έκφραση ανακούφισης στο πρόσωπό του».

Η σημασία του αυτόπτη μάρτυρα

Πέρα από τα σεμινάρια των Αμερικανών ειδικών, τα μέλη της ΔΑΕΕ εκπαιδεύονται τακτικά από την ΕΛ.ΑΣ. και τη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών. Οποτε επεμβαίνουν σε περιστατικά εκτός Αττικής, συνδράμουν τα 12 αντίστοιχα ανακριτικά κλιμάκια που λειτουργούν σε ισάριθμες περιφέρειες της χώρας.

Σε μια ειδική εφαρμογή στους υπολογιστές της ΔΑΕΕ εμφανίζονται όλα τα στοιχεία πυρκαγιών που είναι σε εξέλιξη (ώρα έναρξης, οχήματα που έχουν σπεύσει), ενώ σε συνεργασία με τον ΟΠΕΚΕΠΕ μπορούν να δουν εάν μια έκταση είναι αγρός ή βοσκοτόπι.

«Το πιο σημαντικό κομμάτι της δουλειάς μας, όμως, είναι οι μαρτυρίες των ντόπιων και όσα παρατηρεί το πρώτο πυροσβεστικό όχημα που θα φτάσει εκεί», λέει αξιωματικός της ΔΑΕΕ. Πρόσφατα, σε φωτιά της Στερεάς Ελλάδας χρειάστηκαν 24 ώρες για να βρεθεί με ακρίβεια η εστία. Η δυσπρόσιτη περιοχή σε συνδυασμό με λανθασμένες μαρτυρίες δυσκόλεψε το έργο των ανακριτών. «Εάν έχεις καλές μαρτυρίες μπορείς να “διαβάσεις” αμέσως μια φωτιά», λέει ο κ. Ξανθόπουλος. Καθώς η καύση στο σημείο έναρξης της φωτιάς είναι ατελής, συχνά μένουν και ίχνη που μπορεί να οδηγήσουν στον εμπρηστή. «Οι περισσότερες φωτιές πάντως ξεκινούν από ανθρώπους και εξακριβώνεται ότι οφείλονται σε αμέλεια», προσθέτει ο κ. Ξανθόπουλος.

kathimerini.gr