ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ ΦΡΟΥΡΑ: Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών

Παρασκευή 1 Απριλίου 2016

Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών

Η Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) ήταν οργάνωση των Ελλήνων της Κύπρου που έδρασε κατά την χρονική περίοδο 1955-1959 για την ελευθερία της Κύπρου από την Βρετανική κυριαρχία, εθνική αυτοδιάθεση και την ένωσή της με την Ελλάδα.

Οι απαρχές

Ο Γεώργιος Γρίβας, πρώην αρχηγός της αντιστασιακή αντικομμουνιστικής Οργάνωσης Χ στη δεκαετία του 1940, είχε συλλάβει από νωρίς την ιδέα της ένοπλης δράσης. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, παρουσίασε τις απόψεις του στον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ΄, ο οποίος αρχικά ήταν αρνητικός. Το 1952 πραγματοποιήθηκε σειρά συναντήσεων, στις οποίες συμμετείχαν εκτός του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακάριου Γ΄ και του ίδιου του Γρίβα, ο κυπριακής καταγωγής δημοσιογράφος Αχιλλέας Κύρου και οι δικηγόροι Σάββας και Σωκράτης Λοϊζίδης, καθώς και Ελλαδίτες και Ελληνοκύπριοι πνευματικοί άνθρωποι και στρατιωτικοί. Σύνδεσμος με την Κύπρο ήταν ο Ανδρέας Αζίνας.
Ο Γρίβας, έχοντας προετοιμάσει το έδαφος με παλιότερες επισκέψεις του στο νησί, αφού μετακινήθηκε αρχικά στη Ρόδο, έφτασε και στην Κύπρο. Η σύλληψη του ελληνικού καϊκιού "Άγιος Γεώργιος", που μετέφερε πολεμοφόδια στο νησί, από τους Βρετανούς τον Ιανουάριο του 1955 δεν εμπόδισε τελικά τη σύσταση της οργάνωσης.

Η στάση της Ελλάδας
Η στάση της Κυβέρνησης Παπάγου απέναντι στην ΕΟΚΑ θεωρούνταν από τους Άγγλους και τους Τούρκους φιλική και υποστηρικτική. Όμως αρχικά ο Αλέξανδρος Παπάγος, ενήμερος για τις προθέσεις του Γρίβα, προσπάθησε να τον αποθαρρύνει. Μάλιστα «φαίνεται να είχε διατάξει τη σύλληψή του όσο ήταν στη Ρόδο», όμως η διαταγή είχε φτάσει "καθυστερημένα" αφού ο Γρίβας είχε φύγει για την Κύπρο. Μετά την αναμενόμενη απόρριψη της ελληνικής προσφυγής στον ΟΗΕ αποδέχθηκε ο Παπάγος το ενδεχόμενο της ένοπλης δράσης. Αυτό που είναι σίγουρο όμως είναι ότι «Ελλανες ιθύνοντες, ακόμα και άνθρωποι γύρω από τον Παπάγο, βοηθούσαν την ΕΟΚΑ»Σε κάθε περίπτωση ο Γρίβας δεν λάμβανε εντολές από την ελληνική κυβέρνηση: η ΕΟΚΑ οργανώθηκε και στελεχώθηκε με την προσωπική φροντίδα του ίδιου του αρχηγού της. Οι μαχητές της ΕΟΚΑ στρατολογούνταν κατ΄ εξοχήν από οργανώσεις της Εθναρχίας και κυρίως οργανώσεις της νεολαίας. Συγκεκριμένα, τα περισσότερα μέλης της ΕΟΚΑ προέρχονταν από οργανώσεις όπως η ΟΧΕΝ, η ΠΕΟΝ, η ΣΕΚ και η ΠΕΚ ενώ δεν ήταν λίγοι και οι μαθητές σχολείων που την στελέχωσαν με μόνο σκοπώ την ελευθεριά και την ένωση με την Ελλάδα.

Η στάση των Βρετανών

Οι Βρετανοί χαρακτήρισαν την ΕΟΚΑ ως οργάνωση τρομοκρατική και φάνηκαν αποφασισμένοι να την καταστρέψουν. Επίσης ισχυρίζονταν ότι ο Μακάριος ήταν ο πραγματικός ηγέτης της οργάνωσης, κάτι που δεν ήταν ακριβές. Έτσι άρχισαν να συνεργάζονται με τους Τούρκους στο ίδιο το νησί. Ανησυχίες εξέφρασε και η Τουρκική κυβέρνηση. Η Βρετανική διοίκηση συγκρότησε νέα σώματα επικουρικής αστυνομίας από τουρκοκύπριους, οι οποίοι «αποδείχθηκαν ιδιαίτερα πρόθυμοι στις κατασταλτικές επιχειρήσεις σε βάρος της ΕΟΚΑ και του ελληνοκυπριακού πληθυσμού»

Ο αριθμός των Βρεταννικών δυνάμεων που αντιμετώπιζαν την ΕΟΚΑ κυμαινόταν από 12000 άνδρες το φθινόπωρο του 1955 έως πάνω από 34000 ένα χρόνο αργότερα με νέο Διοικητή τον Τζών Χάρτινγκ. Αργότερα, το 1957, και όταν η ΕΟΚΑ είχε κηρύξει ανακωχή, ο αριθμός μειώθηκε αισθητά. Στα τέλη του 1958 εποχή νέας κορύφωσης της σύγκρουσης, υπήρχαν περί τους 30000 στρατιώτες. Οι αριθμοί δείχνουν ότι πάρα και την ύπαρξη της επικουρικής αστυνομίας και άλλων μέσων , οι Βρεταννοί αδυνατούσαν να εξαρθρώσουν την ΕΟΚΑ.

Από τις πρώτες αντιδράσεις των Άγγλων ήταν η θέσπιση του νόμου της 15ης Ιουλίου 1955 για προσωποκράτηση χωρίς δίκη και η δημιουργία κρατητηρίων. Σύμφωνα με τον έκτακτο αυτό νόμο, η αστυνομία

μπορούσε να συλλάβει οποιονδήποτε και να τον κρατήσει χωρίς δίκη με διάταγμα που εκδιδόταν με εντολή του Κυβερνήτη και υπογραφή του Διοικητικού Γραμματέα. Πρώτο κρατητήριο ήταν οι Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας(γνωστά σήμερα ως φυλακισμένα μνήματα) και στη συνέχεια το μεσαιωνικό κάστρο της Κερύνειας. Μετά από απόδραση 16 αγωνιστών της ΕΟΚΑ από το κάστρο (3 Σεπτεμβρίου του 1955) ιδρύθηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Κοκκινοτριμιθιά, κι αργότερα στην Πύλα, στο Πολέμι, την Αγύρτα, το Μάμμαρι, το Πυρόι

Η στάση των Τουρκοκυπρίων

Η συγκρότηση εκ μέρους αποικιακής διοίκησης αστυνομικού σώματος από Τουρκοκυπρίους έδινε άλλη διάσταση στην σύγκρουσή της με την ΕΟΚΑ: θα προκαλούσε συγκρούσεις ανάμεσα στους Ελληνες που πολεμούσαν για την ελευτεργια και την ένωση και Τουρκοκύπριους που είχαν ως σκοπώ να παίξουν το βρόμικο παιχνίδι της Αγκύρας και του Λονδίνου. Συγκροτήθηκε πολύ σύντομα αντίστοιχη τουρκοκυπριακή οργάνωση με την ονομασία Βολκάν, η οποία το 1957 θα μετονομαστεί σε Τ.Μ.Τ (Τουρκική Οργάνωση Αντίστασης-Türk Müdafaa Teskilâti). Αξιωματικοί του Τουρκικού στρατού θα την οργανώσουν και θα την καθοδηγήσουν μαζί με τον τότε εισαγγελέα των βρετανικών δικαστηρίων στην μεγαλόνησο Ραούφ Ντενκτάς τον μετέπειτα Προέδρους ψευδοκρατους. Η σχέση της με τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις ήταν άμεση «σε αντίθεση με την ΕΟΚΑ, η οποία οργανώθηκε από απόστρατο αξιωματικό του ελληνικού στρατού και δεν αποτέλεσε ποτέ όργανο των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων»

Προπαρασκευή

Η αρχική προπαρασκευή σύμφωνα με τον Γρίβα διήλθε από δύο φάσεις, εκ της πρώτης περιελάμβανε δύο προσωπικές του αναγνωρίσεις στην Κύπρο ώστε να καταρτιστεί και να εξεταστεί το Γενικό σχέδιο, οργάνωθηκαν οι πρώτοι πυρήνες αντίστασης και έγινε η παραλαβή πολεμικού εξοπλισμού εξ Ελλάδος. Η πρώτη φάση διήρκεσε από τον Ιούνιο 1951 και τελείωσε τον Νοέμβριο 1954. Η δεύτερη φάση περιελάμβανε την εκπαίδευση των πυρήνων και την επιλογή και κατάρτιση των επιχειρησιακών σχεδίων για την προσβολή των πρώτων στόχων. Αυτή η φάση διήρκεσε από τον Νοέμβριο 1954 εώς και την 1η Απριλίου 1955 με την έναρξη του αγώνος. Οι Βρετανοί αξιωματούχοι παραδέχτηκαν ότι δεν γνώριζαν τίποτε περί της δράσης της ΕΟΚΑ.

Γενικό Σχέδιο και Αντικειμενικός Σκοπός

Το γενικό σχέδιο συντάχθηκε στην Ελλάδα και χρησιμοποιήθηκε ως βάση για την μελέτη και διεξαγωγή του αγώνος.

Δια πράξεων ηρωισμού και αυτοθυσίας να κινήσωμεν το ενδιαφέρον της Διεθνούς κοινής γνώμης, ιδία δε των Συμμάχων, επί του Κυπριακού ζητήματος, το οποίον θα ήτο δυνατόν, ούτω, να τοις παράσχη πράγματα, εάν δεν δοθεί λύσις, ικανοποιούσα ημάς. Δια συνεχούς σοβαράς παρενοχλήσεως των Άγγλων εν Κύπρω να διαδηλώσωμεν την σταθεράν απόφασιν και θέλησιν μας ότι δεν θα υποχωρήσωμεν προ ουδεμίας θυσίας, αλλά, τουναντίον, θα προχωρήσωμεν μέχρις επιτεύξεως του σκοπού μας. Ο Αγών θα συνεχισθεί μέχρις ού η Διεθνής διπλωματία - ΟΗΕ - και οι Άγλλοι, ειδικώς, εξαναγκασθούν να εξετάσουν το Κυπριακόν ζήτημα και δώσουν ΑΜΈΣΩΣ λύσιν σύμφωνον με τους πόθους του Κυπριακού λαού και ολοκλήρου του Ελληνικού Έθνους.

Αποτίμηση δράσης ΕΟΚΑ

Προσπάθεια της ΕΟΚΑ αποτελεί τον τελευταίο χρονικά εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων. Η Κύπρος του 1955-1959 αποτέλεσε μια από τις ελάχιστες περιπτώσεις στις οποίες οι Βρετανοί απέτυχαν να νικήσουν σε έναν αποικιακό πόλεμο. Η δράση της οργάνωσης κατέδειξε σε όλο τον κόσμο ότι η Κύπρος ήταν πλέον μια περιοχή επαναστατημένη.