Ο χαμος των τρειων Αξιομακων μας στα Ίμια πριν εικοσιένα χρόνια δεν έχει ξεκαθαριστεί καθώς το πόρισμα ακομη δεν εχει δοθεί στην δημοσιότητα.
Για ποιό λόγο εικοσιένα χρόνια μετά δεν δίνεται στην δημοσιότητα το πόρισμα; Εφαρμόσθηκαν οι συστάσεις από το πόρισμα και από τι εξαρτάται αυτή η εφαρμογή;
Το ερώτημα, ειδικά τις τελευταίες μέρες, ειναι αν θα μπορούσε να ξανασυμβεί ένα παρόμοιο συμβάν σε μία περιοχή όπως τα Ίμια; Εχει αλλάξει κάτι στο Π.Ν από το τραγικό ατύχημα και πως συνεχίζει το Π.Ν στις προκλήσεις που συνδέονται με την ασφάλεια πτήσεων;
Όλα αυτά τα συζητήσαμε με τον Μανούσο Τραχαλάκη, Πλωτάρχη, Ιπτάμενο Χειριστή Ελικοπτέρων Agusta Bell 212 του Π.Ν. Δικαίως θεωρείται κορυφή στις διερευνήσεις ατυχημάτων και την αεροπορική ασφάλεια, καθότι καταφέρνει και συνδυάζει δυο ιδιότητες. Η μία είναι η ακαδημαϊκή, καθώς διαθέτει μεταπτυχιακό στην ασφάλεια πτήσεων και την διερεύνηση αεροπορικών ατυχημάτων, και η άλλη είναι η ιδιότητα του αξιολογητή πτήσεων με εξαιρετική πτητική εμπειρία. Ένας Αξιωματικός που γνωρίζει καλά ότι όποιος είναι φίλος με την αλήθεια, αποκτά εύκολα εχθρούς...
Της Ελένης Παναγιώτου
21 χρόνια μετά και το πόρισμα δεν έχει δωθεί στην δημοσιότητα. Για ποιόν λόγο δεν δίνεται στην δημοσιότητα; Ποιός έχει πρόσβαση σε αυτό;
Η αλήθεια είναι ότι το πόρισμα είναι σαφώς διαβαθμισμένο και υποπίπτει στον διακλαδικό κανονισμό στρατιωτικής αλληλογραφίας. Εδώ θα πρέπει να γίνει κάτι σαφές. Ο φάκελος του πορίσματος δεν έχει κάποια διαφορετική μεταχείριση από άλλους παρόμοιους φακέλους που αφορούν θανάσιμα ατυχήματα στις Ένοπλες δυνάμεις. Οι καταθέσεις, τα έγγραφα και το οπτικοακουστικό υλικό που συνοδεύουν τον φάκελλο, έχουν την ίδια διαβάθμιση με φακέλλους παρόμοιων ατυχημάτων. Αντιλαμβάνεται λοιπόν κάποιος ότι δεν υφίσταται κάποια κρυφή ή ιδιαίτερη μεταχείριση. Μπορεί μεν να μην βρίσκεται σε πρόσβαση από συγκεκριμένα άτομα τα οποία ασχολούνται με την αεροπορική ασφάλεια, όμως αυτό δεν αλλάζει και δραματικά τα πράγματα. Το σπουδαιότερο κομμάτι κατά την προσωπική μου άποψη είναι οι συστάσεις και οι εισηγήσεις που βρίσκονται στο τέλος κάθε πορίσματος. Τα αίτια σαφώς και ενδιαφέρουν τις οικογένειες και την κοινή γνώμη σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι ενδιαφέρουν οι συστάσεις. Από την εντύπωση όμως που έχω αποκομίσει τόσο από εκπομπές όσο και αναφορές, έχει πραγματοποιηθεί ήδη κάποιου είδους ενημέρωση προς τις οικογένειες των θυμάτων του τραγικού συμβάντος. Δεν μπορώ βέβαια να έχω άποψη εάν αρκεί μιά επίσημη προφορική γνωστοποίηση ή η παράδοση κάποιου αντιγράφου του συνολικού πορίσματος.
Αυτές οι συστάσεις και οι εισηγήσεις του πορίσματος τελικά εφαρμόσθηκαν;
Από όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, ναι. Συγκεκριμένες ενέργειες τις οποίες ανέλαβε το Π.Ν έγιναν αμέσως και σε μεσοπρόθεσμο στάδιο αισθητές από το σύνολο του προσωπικού, ιδιαίτερα στο προσωπικό ελικοπτέρων και φρεγατών. Σαφώς βέβαια και η εφαρμογή κάποιας σύστασης δεν είναι πάντα ένα εύκολο και δυνατό εγχείρημα. Μπορεί ένα πόρισμα να εμπεριέχει δεκάδες συστάσεις. Αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός του. Να διασφαλίσει, μέσω της εφαρμογής των συστάσεων αυτών, ότι δεν πρόκειται να ξανασυμβεί ποτέ παρόμοιο περιστατικό. Από την άλλη όμως, ο οργανισμός που οφείλει να προσαρμοσθεί στις συστάσεις αυτές, δεν τις αποδέχεται πάντα στο πλήρες φάσμα τους. Οι αιτίες γι αυτό μπορεί να είναι κυρίως οι οικονομικοί πόροι, η προτεραιοποίηση των αναγκών αλλά και οι συνθήκες που επικρατούν σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που απλά να μην το επιτρέπουν. Αξίζει να προστεθεί στο σημείο αυτό και κάτι αρκετά σημαντικό. Το ποσοστό αποδοχής και εφαρμογής των συστάσεων, φανερώνει και την εμπειρία και την απόδοση της επιτροπής διερεύνησης που συνέταξε τις εισηγήσεις. Φανταστείτε μία επιτροπή όπου έπειτα από ένα μέιζων ατύχημα, στις συστάσεις να προτείνει την αλλαγή του στόλου των αεροσκαφών με άλλα καινούργιας τεχνολογίας. Κάτι τέτοιο φαντάζει αδύνατον, ιδιαίτερα στις μέρες μας. Κατ’εμέ λοιπόν, ο βαθμός αποδοχής και εφαρμογής των εισηγήσεων, αντικατοπτρίζει τον ρεαλισμό και την εφικτότητα της εκάστοτε εισήγησης της επιτροπής. Από τη άλλη, φαντάζει υπερβολικά απλό το να γίνει μία απλή σύσταση σε κάποιο γραφείο για ενημέρωση, χωρίς καμμία άλλη ενέργεια. Πρέπει δηλαδή να εξευρεθεί μία “χρυσή τομή” ανάμεσα στην εφικτότητα και την αποτελεσματικότητα των εισηγήσεων.
Πιστεύετε ότι πλέον μπορεί να ξανασυμβεί ένα ανάλογο περιστατικό στο Αιγαίο σε παρόμοιες συνθήκες;
Ακριβώς το ίδιο περιστατικό εκτιμώ ότι είναι σχεδόν αδύνατο. Αφενός το Πολεμικό Ναυτικό συνεχίζει να χρησιμοποιεί ιδίου τύπου ελικόπτερα, σε ιδίου τύπου φρεγάτες στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, αντιμετωπίζοντας τις ίδιες σχεδόν προκλήσεις. Ομως τα εικοσιένα χρόνια που έχουν περάσει από το τραγικό συμβάν, εχουν επιφέρει ενίσχυση και αλλαγή του πλαισίου μέσα στο οποίο επιχειρούν τα ελικόπτερα του Π.Ν. Πέραν όμως της χρήσης του Ε/Π, έχω την εντύπωση με βάση την δομή που πλέον παρουσιάζουν οι δυνάμεις του Π.Ν, ότι η χρήση ανθυποβρυχιακού Ε/Π δεν φαντάζει η πρώτη και ιδανικότερη επιλογή. Είναι ήδη γνωστές οι ηλεκτροοπτικές δυνατότητες των μονάδων επιφανείας και αέρος που διαθέτει το Π.Ν.
Πέραν αυτών όμως, οι βελτιώσεις στα ήδη υπάρχοντα συστήματα και διαδικασίες, σε θέματα τα οποία δεν γνωρίζω κατά πόσο μπορώ να αναφέρω, έχουν κατά πολύ ξεπεράσει τις επιχειρησιακές και τακτικές δυνατότητες του 1996. Προχωρόντας ακόμη παραπέρα, στον ανθρώπινο παράγοντα, μια πουο ίδιος συμμετέχω στην εκπαίδευση νέων αξιωματικών, παρατηρώ μία συντονισμένη προσπάθεια εκπαίδευσης στα σταδιοδρομικά σχολεία του Π.Ν.
Πλέον οι αξιωματικοί διδάσκονται σε πραγματικά πλαίσια και στα πρότυπα του ανάλογου σχολείου των Ην.Πολιτειών, τις βασικές αρχές του ανθρώπινου λάθους, της διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού σε κλειστές ομάδες όπως γέφυρες πολεμικών πλοίων, Ε/Π, και υποβρυχίων., καθώς και τις βασικές αρχές αναγνώρισης κινδύνων και διαχείρισης ρίσκου ανάλογα με τον διαθέσιμο χρόνο. Αξίζει εδώ να αναφερθεί ότι ανάλογη εκπαίδευση δεν υπήρχε την περίοδο των Ιμίων, καθότι ακόμη ήταν στα πρώτα στάδια εφαρμογής της στις ΗΝ.Πολιτείες και στις χώρες του ΝΑΤΟ. Είναι λοιπόν φανερό ότι όλα τα μέσα και το προσωπικό του Π.Ν (και όχι μόνο τα εναέρια) έχουν σταδιακά αναβαθμιστεί σε γνωστικό επίπεδο, με τα όποια μέσα και πόρους επιτρέπουν φυσικά οι σημερινές οικονομικές συνθήκες.
Για ποιό λογο πιστεύετε ότι το τραγικό αυτό συμβαν έχει συγκλονίσει σε τέτοιο βαθμό την κοινή γνώμη;
Νομίζω ότι συνέβαλλαν κυρίως η ένταση των ημερών αλλά και η δημοσιότητα που είχε όλη αυτή η περίοδος. Η χώρα είχε βρεθεί κυριολεκτικά με το δάχτυλο στην σκανδάλη. Στον θάλαμο επιχειρήσεων από όπου τέλειωσα ακριβώς στις 12 το βράδυ, ξημερώματα προς 31ης, οι πρώτες αποκρυπτογραφήσεις των μέτρων που είχαμε λάβει από το ΓΕΕΘΑ, αποκάλυπταν ότι σε λίγο κάποιοι θα έπαιρναν ένα πολύ καλό μάθημα... Το ότι συγκλόνισε την κοινή γνώμη, νομίζω συνδέεται με το γεγονός ότι ίσως και θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αυτό το τραγικό γεγονός, εαν είχε ακυρωθεί η απονήωση του Ε/Π. Άλλωστε είναι γνωστό ότι σε λίγη ώρα και οι δύο στόλοι αποσύρθηκαν. Όμως επιβεβαιώθηκε το ρητό ότι ο στρατιώτης δεν επιλέγει ούτε τον τόπο ούτε τον χρόνο. Επιλέγει μόνο τον τρόπο που θα πολεμήσει. Και αυτοί πολέμησαν με όσα υλικά και ψυχικά αποθέματα διέθεταν. Όση όμως και να ήταν η πικρία του απλού κόσμου, εκτιμώ ότι συνέβαλλε στην ένταση και ο θυμός για λέξεις και φράσεις που ακολούθησαν στην συνέχεια, χωρίς να θέλω να επεκταθώ παραπέρα. Προσωπικά ως χειριστής και Αξιωματικός ένοιωσα ιδιαίτερα αισθήματα με την βιαστική διάγνωση-πόρισμα που ανακοινώθηκε χωρίς καν να έχει ανασυρθεί το Ε/Π. Ηταν ίσως και το κεντρί το οποίο με ώθησε να ασχοληθώ με τις διερευνήσεις και την ασφάλεια των πτήσεων στο Π.Ν. Απο κει και μετά όμως, ο κάθε Ελληνας νομίζω ότι συμμετείχε σε αυτήν την απώλεια με τις δικές του ξεχωριστές σκέψεις και συναισθήματα τα οποία είναι κατανοητά.
Ποια προοδος έχει επιτελεσθεί όσον αφορά την εγκυρότητα των πορισμάτων των διερευνήσεων σε σχέση με αυτή των Ιμίων;
Οπως ανέφερα πρόσφατα και σε μία ανάλυση που δημοσιεύθηκε, η αεροπορική και ναυτική διερεύνηση έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια. Σε αυτή την τελευταία δεκαπενταετία η Διοίκηση Ελικοπτέρων Ναυτικού στην ουσία επένδυσε στην ασφάλεια. Και η επένδυση αυτή ευτυχώς της βγήκε σε καλό. Η συντριπτική πλειοψηφία των χειριστών που αποφοιτούσε από την Σχολή Ελικοπτέρων ελάμβανε στις Ην.Πολιτείες προχωρημένη εκπαίδευση σε θέματα ασφάλειας πτήσεων με αποτέλεσμα να έχει αναπτυχθεί –ευτυχώς- μία Νοοτροπία Ασφάλειας που είναι υποδειγματική πολλές φορές. Το αποτέλεσμα; Ο δείκτης ατυχημάτων τα τελευταία εικοσι χρόνια ήταν μηδενικός σε απώλεια ανθρώπινης ζωής. Έάν σκεφθεί μάλιστα κανείς ότι η επικινδυνότητα των πτήσεων με βραδυνή προσνήωση σε κινούμενο ελικοδρόμιο φρεγάτας η οποία παλεύει αρκετές φορές με τον κυματισμό, χαρακτηρίζεται ως άκρως επικίνδυνη από το ναυτικό των Ην.Πολιτειών. Επομένως μπορείτε να φανταστείτε πόσες ασφαλιστικές δικλείδες ενεργοποιούν στις διαδικασίες τους οι ιπτάμενοι χειριστές των ελικοπτέρων κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων. Το τραγικό συμβάν με το πλήρωμα του Ε/Π ΠΝ28 στην ν.Κίναρο το 2016, κατά την ταπεινή μου γνώμη φανέρωσε ότι πρέπει να εφαρμοσθούν κι άλλες δικλείδες , ακόμη πιο αυστηρές και σε θέματα οργανωσιακά. Η δημιουργία της καινούργιας Διεύθυνσης Ασφάλειας Πτήσεων και διερευνήσεων ατυχημάτων, σίγουρα θα ενδυναμώσει τις διαδικασίες ελέγχου και αποτελεσματικότητας της ασφάλειας πτήσεων στο Π.Ν.
Άρα έχουν αλλάξει αρκετά πράγματα. Πως βλέπετε την συνέχεια όμως;
Συμπερασματικά λοιπόν μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι το τραγικό ατύχημα του Ε/Π ΠΝ21 (η MERLIN όπως είχε “βαπτισθεί” πρόσφατα) επηρέασε σημαντικά τις διαδικασίες αλλά και τον τρόπο σκέψης στο Π.Ν. Σαφώς και τις μέρες που ακολούθησαν μέχρι και σήμερα, αρκετοί προσπαθούν να πάρουν το πεντάλεπτο ή δεκαπεντάλεπτο δημοσιότητας πάνω στο “άρμα” των Ιμίων με έναν τρόπο που ίσως να μην ταιριάζει αλλα ούτε και ανταποκρίνεται στα πραγματικά γεγονότα των ημερών και στην ηρωική εκτέλεση της αποστολής από το πλήρωμα. Αυτά που σίγουρα κατά την γνώμη μου ισχύουν είναι δύο πράγματα.
Πρώτον, ότι τα πληρώματα μας, τεχνικοί και ιπτάμενοι είναι πανέτοιμοι να απαντήσουν όποτε και οπουδήποτε διαταχθούν. Και σε αυτό έχω ιδία προσωπική γνώμη.
Το δεύτερο είναι ότι από τα πρώτα διδάγματα που έχουμε μάθει είναι η επιβεβαίωση του ρητού του Ουίνστον Τσώρτσιλ: Η επιτυχία δεν είναι ποτέ οριστική, όπως και η αποτυχία δεν είναι πάντοτε μοιραία. Όμως αυτό που μετράει πραγματικά, είναι το κουράγιο να συνεχίζεις...
